Mediana a średnia pensja – co lepiej pokazuje realne zarobki?
Mediana i średnia pensja często prowadzą do zupełnie innych wniosków o zarobkach w Polsce. W tym artykule wyjaśniamy, który wskaźnik naprawdę pokazuje realne płace i jak interpretować dane GUS, aby trafniej oceniać ofertę pracy.
Z TEGO ARTYKUŁU DOWIESZ SIĘ
Mediana a średnia pensja – na czym polega różnica?
Na pierwszy rzut oka „średnia pensja” i „mediana wynagrodzeń” mogą wydawać się podobnymi wskaźnikami. W końcu oba dotyczą zarobków i pokazują poziom płac w gospodarce. Ale w rzeczywistości różnią się znacząco – i tylko jeden z nich daje pełniejszy obraz tego, ile naprawdę zarabiają Polacy. Zrozumienie tej różnicy ma ogromne znaczenie dla osób szukających pracy, planujących zmianę zawodu, ale też dla pracodawców i instytucji analizujących rynek pracy.
Definicje i podstawy statystyczne
Średnia pensja (czyli średnie wynagrodzenie) to suma wszystkich zarobków podzielona przez liczbę osób zatrudnionych. Jest łatwa do obliczenia, ale ma jedną istotną wadę – jest podatna na zawyżenia. Wysokie pensje kadry zarządzającej, ekspertów czy specjalistów IT potrafią mocno „wyciągnąć” średnią w górę, mimo że większość pracowników zarabia znacznie mniej.
Mediana wynagrodzeń to kwota, która dzieli wszystkich pracowników na dwie równe grupy – połowa zarabia mniej, połowa więcej. W raporcie Głównego Urzędu Statystycznego z maja 2025 roku mediana brutto wyniosła 7082,04 zł, podczas gdy średnia – aż 8678,46 zł. Różnica: ponad 1500 zł.
To oznacza, że więcej niż połowa osób zarabia poniżej średniej krajowej – co jest typowym objawem rozwarstwienia płac. W takim układzie mediana lepiej oddaje realia przeciętnego pracownika.
Dlaczego średnia bywa myląca?
Wyobraźmy sobie firmę, w której pracuje 10 osób. 9 z nich zarabia po 4000 zł, a jedna – 30 000 zł. Średnia pensja wyniesie ponad 6600 zł, mimo że 90% zespołu dostaje znacznie mniej. Mediana? 4000 zł – i to właśnie ona lepiej pokazuje, ile zarabia typowy pracownik.
Podobnie jest w skali całego kraju. GUS podaje, że aż 65,1% osób zarabia mniej niż średnia krajowa – co oznacza, że średnia nie reprezentuje większości. Tylko mediana pozwala uczciwie ocenić, jak naprawdę wygląda rynek wynagrodzeń – bez wpływu ekstremalnie wysokich pensji.
Dla kandydatów i pracowników to cenna informacja. Jeśli w ogłoszeniu o pracę widzisz stawkę „średnią krajową”, warto zapytać, czy chodzi o średnią, czy medianę – bo to robi dużą różnicę.
Co pokazują dane GUS z maja 2025 roku?
Dyskusje o zarobkach w Polsce często koncentrują się wokół średniej krajowej. Ale czy naprawdę mówi ona wszystko o tym, ile zarabiają pracownicy? Najnowszy raport Głównego Urzędu Statystycznego z maja 2025 roku pokazuje, że różnice między średnią a medianą są bardzo wyraźne – i mają konkretne znaczenie dla osób oceniających swoją sytuację zawodową.
W tej sekcji przyjrzymy się twardym danym i sprawdzimy, co naprawdę mówią liczby o strukturze wynagrodzeń w Polsce.
Ile wyniosła mediana i średnia krajowa?
Według raportu GUS „Rozkład wynagrodzeń w gospodarce narodowej w maju 2025 r.”:
- Średnie miesięczne wynagrodzenie brutto wyniosło 8678,46 zł.
- Mediana wynagrodzeń brutto wyniosła 7082,04 zł.
To oznacza, że połowa pracowników w Polsce zarabiała mniej niż 7082 zł brutto, mimo że średnia wydaje się znacznie wyższa. Różnica między tymi dwoma wartościami to aż 1596,42 zł – i jest ona kluczowa, jeśli chcemy realnie ocenić sytuację przeciętnego pracownika.
Dzięki takiemu zestawieniu widać, jak bardzo skrajnie wysokie wynagrodzenia zawyżają ogólną średnią. Mediana – jako wartość środkowa – lepiej oddaje rzeczywiste zarobki większości społeczeństwa.
Różnice w zależności od płci, wieku i wielkości firmy
Jeszcze mocniej o rozwarstwieniu zarobków świadczy fakt, że aż 65,1% pracowników zarabia mniej niż wynosi średnie wynagrodzenie brutto. To znaczy, że tylko niespełna 35% Polaków znajduje się „powyżej średniej” – a więc liczby te potwierdzają, że średnia nie reprezentuje typowego pracownika.
Z danych GUS wynika również:
- Dominanta wynagrodzeń (czyli najczęściej występujące wynagrodzenie) mieści się w przedziale 4850,01–5100 zł brutto – a więc znacznie poniżej średniej.
- Pierwszy kwartyl (czyli 25% najniżej zarabiających) kończy się już na poziomie 5240,83 zł brutto.
- Trzeci kwartyl (czyli 25% najlepiej zarabiających) zaczyna się dopiero od 9382,65 zł brutto.
To pokazuje, jak szeroki jest rozstrzał wynagrodzeń i jak mocno wynagrodzenia w górnych przedziałach „ciągną” średnią w górę – co nie ma wiele wspólnego z realiami większości pracowników.
Kto naprawdę zarabia najwięcej – a kto najmniej?
Pełny obraz sytuacji na rynku pracy widać dopiero wtedy, gdy spojrzymy nie tylko na średnią czy medianę, ale także na rozkład wynagrodzeń. Dane GUS z maja 2025 roku pokazują bardzo wyraźnie, że różnice dochodowe w Polsce są szerokie, a najwyżej zarabiająca grupa pracowników odbiega poziomem wynagrodzeń od reszty rynku w sposób znaczący. Jak podkreśla GUS:
„W maju 2025 r. 10% najmniej zarabiających osób otrzymało wynagrodzenie co najwyżej 4666 zł, a 10% najwięcej zarabiających – co najmniej 13 441,61 zł.”
To fundamentalna informacja, która pokazuje skalę rozwarstwienia dochodów – i jednocześnie jedno z najważniejszych wyzwań współczesnego rynku pracy.
Nierówności płacowe a płeć
Różnice widać także między kobietami a mężczyznami, zwłaszcza w najwyższych przedziałach wynagrodzeń:
- najlepiej zarabiający mężczyźni (D9): ≥14 360,88 zł,
- najlepiej zarabiające kobiety (D9): ≥12 593,85 zł,
- różnica: 1767,03 zł na korzyść mężczyzn.
To umacnia wniosek, że luka płacowa rośnie wraz z poziomem wynagrodzeń – w segmentach wysokopłatnych ekspanduje zamiast się zmniejszać. Ten trend GUS również podkreśla w swojej analizie:
„W 8 z 9 decyli wynagrodzeń wystąpiło zróżnicowanie ze względu na płeć zatrudnionych.”
Jest to jeden z najbardziej jednoznacznych sygnałów, że struktura wynagrodzeń w Polsce nadal jest silnie zróżnicowana.
Różnice między sektorami i branżami
Znaczenie dla poziomu wynagrodzeń ma również to, gdzie pracownik jest zatrudniony – zarówno pod względem branży, jak i skali pracodawcy.
Branże i sekcje PKD
Najwyższe mediany odnotowano w sektorach zaawansowanych technologicznie i informacyjnych:
– Informacja i komunikacja: 11 375 zł brutto – najwyższa mediana spośród wszystkich sekcji PKD.
Dla porównania – w niektórych sekcjach różnice między medianą kobiet i mężczyzn przekraczały 30%, co potwierdza niejednorodność rynku.
Wielkość firmy
Rozmiar pracodawcy również silnie wpływa na poziom zarobków:
- w firmach 1000+ pracowników mediana to 8279,38 zł,
- w najmniejszych firmach (≤9 osób) – jedynie 4666,00 zł.
Oznacza to, że pracownik dużego przedsiębiorstwa statystycznie zarabia o 3613 zł więcej niż osoba pracująca w mikrofirmie.
Sektor publiczny vs prywatny
Różnice pojawiają się również między formami własności:
- sektor publiczny: mediana 8260 zł,
- sektor prywatny: 6466,59 zł.
Różnica: 1793 zł, co jasno pokazuje, że w 2025 roku podmioty publiczne były – w ujęciu mediany – wyraźnie lepiej opłacane niż sektor prywatny.
Który wskaźnik lepiej pokazuje realne zarobki?
Choć zarówno mediana, jak i średnia opisują poziom wynagrodzeń, pełnią zupełnie inne funkcje i odpowiadają na inne pytania. W analizie realnych zarobków pracowników – zwłaszcza tych wykonujących prace fizyczne, magazynowe, produkcyjne czy sezonowe – to mediana daje znacznie bardziej wiarygodny obraz. Z kolei średnia ma swoje znaczenie, ale głównie w analizach makroekonomicznych i porównaniach międzysegmentowych. Kluczowe jest więc zrozumienie, kiedy używać którego wskaźnika i jakie decyzje na nim opierać.
Mediana jako lepszy punkt odniesienia dla większości pracowników
Mediana od lat uznawana jest za najdokładniejszą miarę opisującą „typowe” wynagrodzenie – szczególnie na rynkach, gdzie występuje duże zróżnicowanie płac, a wynagrodzenia w górnych grupach są znacznie wyższe niż przeciętnie.
Mediana nie reaguje na wynagrodzenia odbiegające od normy, takie jak płace menedżerów, dyrektorów, specjalistów IT czy wysokiej klasy ekspertów. Ponieważ dzieli pracowników na dwie równe grupy, nie może być „wyciągnięta” w górę przez kilka wyjątkowo wysokich wypłat. Z tego powodu jest bardziej stabilna i znacznie lepiej oddaje obraz rynku.
Jeśli celem jest zrozumienie, ile realnie zarabiają osoby pracujące w logistyce, produkcji, handlu, transporcie czy usługach – to właśnie mediana pozwala określić poziom wynagrodzeń, którego doświadcza większość zatrudnionych. Jest więc najbardziej praktycznym wskaźnikiem z perspektywy:
- kandydatów,
- osób planujących zmianę pracy,
- pracodawców ustalających widełki,
- agencji pracy analizujących rynek lokalny.
Mediana służy także do obliczania kluczowych miar, takich jak:
- kwartyle,
- decyle,
- rozstęp między grupami dochodowymi.
To właśnie na podstawie mediany ocenia się skalę nierówności i rozwarstwienie płac. Średnia nie pozwala na tak precyzyjne diagnozy, ponieważ może być zniekształcona przez wynagrodzenia najwyższe.
Kiedy warto patrzeć na średnią?
Choć mediana jest bardziej miarodajna przy ocenie realnych zarobków, średnia nadal ma bardzo ważne zastosowania – zwłaszcza w analizach gospodarczych, strategicznych i branżowych.
1. Analiza całej gospodarki
Średnia jest szczególnie użyteczna wtedy, gdy analizujemy ogólny poziom wynagrodzeń w skali kraju. Na przykład:
- porównania rok do roku,
- wpływ podwyżek płacy minimalnej,
- relacje wynagrodzeń do PKB, inflacji lub produktywności.
Średnia szybciej reaguje na zmiany w najwyższych grupach płacowych, dlatego dobrze oddaje dynamikę wzrostów wynikających np. z podwyżek dla specjalistów lub poprawy sytuacji w wybranych sektorach.
2. Porównania między sekcjami PKD
Przy analizie dużych grup branżowych – np. IT, finansów, przetwórstwa, logistyki – średnia pozwala ocenić ogólny poziom wynagrodzeń w danej sekcji PKD. Jest szczególnie przydatna w raportach inwestycyjnych, analizach sektorowych i porównaniach między branżami.
Daje pełniejszy obraz „siły płacowej” danej sekcji, bo uwzględnia to, że niektóre branże mają dużą grupę wysoko wynagradzanych pracowników.
3. Ocena długoterminowych trendów i dynamiki zmian
Średnia jest narzędziem używanym przez:
- Ministerstwo Finansów,
- NBP,
- GUS,
- organizacje pracodawców.
To wskaźnik, który pozwala analizować:
- tempo wzrostu wynagrodzeń,
- wpływ programów publicznych,
- wahania koniunkturalne,
- zmiany związane z kosztami pracy.
W takich analizach mediana byłaby zbyt „stabilna”, by uchwycić zmiany w najwyższych grupach dochodowych, które często sygnalizują kierunek zmian całej gospodarki.
Wnioski dla kandydatów i pracodawców
Dane o wynagrodzeniach są jednym z najważniejszych elementów analizy rynku pracy – ale ich interpretacja wymaga zrozumienia różnic między medianą, średnią, decylami i dominantą. Każdy z tych wskaźników mówi o czymś innym, dlatego zarówno pracodawcy, jak i kandydaci powinni wiedzieć, jak je czytać i jak wykorzystywać do podejmowania decyzji zawodowych czy rekrutacyjnych. Prawidłowa interpretacja pozwala uniknąć błędnych oczekiwań po obu stronach oraz zwiększa transparentność rynku.
Jak interpretować dane o wynagrodzeniach?
Mediana pokazuje wynagrodzenie typowego pracownika – jest odporna na skrajnie wysokie płace i najlepiej oddaje realia większości osób zatrudnionych.
Średnia jest użyteczna, gdy analizujemy całość gospodarki, trendy roczne lub porównania między branżami.
Decyle i kwartyle pokazują, jak szeroki jest rozkład płac – pozwalają zrozumieć, w której części rynku znajduje się dana oferta pracy.
Dominanta pokazuje, jakie wynagrodzenie występuje najczęściej – w przypadku Polski wciąż jest to wartość znacznie niższa niż średnia.
Interpretacja jest więc kontekstowa: nie ma jednego „najlepszego” wskaźnika – jest za to właściwy wskaźnik do odpowiedniego celu.
Którą wartość brać pod uwagę przy ocenie oferty pracy?
Dla kandydata najważniejsze są dwie informacje:
- Czy wynagrodzenie z oferty mieści się powyżej mediany dla podobnego stanowiska?
- Czy poziom proponowanej stawki jest zbieżny z dominującymi stawkami w regionie lub sektorze?
Jeżeli oferta:
- jest blisko średniej — może wyglądać atrakcyjnie jedynie pozornie,
- jest w okolicach mediany — zwykle odzwierciedla realia rynku,
- jest powyżej trzeciego kwartylu — należy zweryfikować wymagania i realną dostępność takich stanowisk.
Pracodawca z kolei może wykorzystać medianę jako punkt odniesienia dla budowania realistycznych widełek płacowych oraz jako argument w rozmowach wewnętrznych.
Podsumowanie
Różnica między medianą a średnią pensją nie jest statystyczną ciekawostką, lecz kluczowym elementem zrozumienia, jak wygląda codzienność większości pracowników w Polsce. Mediana najlepiej oddaje realne zarobki, bo nie jest zniekształcona przez wysokie wynagrodzenia wąskiej grupy specjalistów. Średnia również ma swoje miejsce w analizach, ale powinna być stosowana ostrożnie — przede wszystkim w porównaniach branżowych i makroekonomicznych.
Dane GUS z maja 2025 roku wyraźnie pokazują szerokie rozwarstwienie płac i potwierdzają, że to mediana jest najbardziej praktycznym punktem odniesienia dla osób szukających pracy. Właśnie dlatego w ofertach Intraservis Praca stawiamy na przejrzystość i realność warunków — a proponowane wynagrodzenia w większości przypadków mieszczą się w przedziałach zbliżonych do mediany dla typowych zawodów fizycznych, magazynowych czy produkcyjnych. Dzięki temu kandydaci wiedzą, czego mogą się spodziewać już na starcie.
Jeśli chcesz zobaczyć aktualne oferty pracy z klarownymi stawkami i sprawdzonymi warunkami, zajrzyj do naszej bazy ogłoszeń i znajdź coś dla siebie — sprawdź nasze oferty i wybierz pracę dopasowaną do Twoich oczekiwań.
